Blog Single

Wypalenie zawodowe może dotknąć każdą osobę wykonującą pracę zawodową. Poczcie zniechęcenia do wykonywania swojej pracy, przewlekłe zmęczenie, obojętność, objawy fizyczne, wycofanie emocjonalnego zaangażowania powinny zwrócić naszą uwagę. Im szybsze rozpoznanie objawów, wdrożenie technik radzenia sobie ze stresem oraz poszukanie profesjonalnej pomocy, tym szybsze prawdopodobieństwo powrotu do dobrego funkcjonowania.

Czym jest wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe (professional burnout) to jakby „przepracowanie emocjonalne”, gdy nasza pasja i zaangażowanie w pracę stopniowo spalają się, aż zostajemy wypaleni. To uczucie przemęczenia fizycznego i psychicznego, braku motywacji i satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Podobnie, jak ogień potrzebuje paliwa, wypalenie zawodowe wykorzystuje naszą energię i entuzjazm, pozostawiając nas wypalonymi.

Wypalenie zawodowe jest odpowiedzią organizmu na stres, którego doświadcza w miejscu pracy. Może być związany z przeciążeniem obowiązkami, nadmierną odpowiedzialnością, zbyt trudnymi zadaniami nieadekwatnymi do umiejętności, monotonną i nudną pracą.

Wypalenie dotyka szczególnie osoby, które piastują kierownicze stanowiska, mają dużą odpowiedzialność za zespół, projekty, pełnią funkcje reprezentacyjne. Drugą grupą zawodów szczególnie narażonych na doświadczenie wypalenia zawodowego są osoby pracujące z ludźmi: pielęgniarki, nauczyciele, trenerzy, pedagodzy, psycholodzy, lekarze, handlowcy, policjanci, osoby zaangażowane w obsługę klienta.

Pierwsze badania nad zaobserwowanym zniechęceniem u pracowników, zmęczeniem oraz dystansowaniem się do pracy zawodowej rozpoczęto w latach 70. XX wieku. Z badań prowadzonych na przestrzeni lat pojawia się wniosek, że wypalenie zawodowe może być diagnozowane u każdej grupy zawodowej, szczególnie w pracach wymagających dużego zaangażowania emocjonalnego, społecznego i poznawczego.

Jako pierwszy syndrom wypalenia zawodowego opisał psychiatra H.J. Freudenberg, który scharakteryzował wypalenie zawodowe, jako poczucie psychicznego i fizycznego wyczerpania, niecierpliwość, nadmierną skłonność do irytacji, izolowania się i tłumienia emocji.

Objawy wypalenia zawodowego

• Wypalenie zawodowe charakteryzuje się 3 głównymi symptomami:
• Wyczerpaniem emocjonalnym i utratą wiary we własne możliwości zawodowe,
• Obojętność na potrzeby innych współpracowników, poczucie bezsensu swojej pracy, cynizm,
• Negatywna samoocena, odbieranie siebie jako osoby nieudolnej, nieznaczącej, lęk o przyszłość w pracy, poczucie krzywdy i winy.

Christina Maslach, która badała wypalenie zawodowe, wyróżniła 3 składniki wypalania się w pracy:

• Emocjonalne wyczerpanie, czyli uczucie pustki, wywołane odpływem sił wywołane nadmiernymi wymaganiami, jakie stawia praca przed pracownikiem lub jakie stawia sobie sam pracownik.
• Depersonalizacja – poczucie bezduszności, bezosobowości, obniżenie wrażliwości wobec innych pracowników, wycofanie zaangażowania emocjonalnego.
• Obniżenie oceny własnych dokonań w życiu zawodowym i nie tylko – poczucie marnowania czasu, bezcelowość pracy, poczucie, że mimo wkładanego wysiłku nic się nie zmieni.

Objawy wypalenia zawodowego mogą się różnić u każdej osoby, ale powszechnie występujące symptomy to:

• Poczucie przemęczenia fizycznego i psychicznego, które nie poprawia się nawet po odpoczynku.
• Brak motywacji i zaangażowania w pracę, co może prowadzić do obniżenia wydajności.
• Zwiększona irytacja, nerwowość lub łatwe wybuchy złości.
• Wycofywanie się emocjonalne i społeczne, unikanie kontaktu z innymi.
• Poczucie beznadziejności i apatii, brak poczucia sensu i satysfakcji z wykonywanej pracy.
• Problemy ze snem, bezsenność lub nadmierna senność.
• Obniżone poczucie własnej wartości i samooceny.
• Częste uczucie przytłoczenia i lęku.
• Zwiększona skłonność do chorób fizycznych, takich jak bóle głowy, problemy żołądkowe, bóle mięśni.
• Trudności w skupianiu się, problem z koncentracją i zapominanie rzeczy.

Warto zaznaczyć, że objawy wypalenia zawodowego mogą występować stopniowo i stopniowo nasilać się w czasie. Jeśli zauważasz u siebie lub u kogoś bliskiego te objawy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem lub specjalistą, takim jak psycholog, aby uzyskać odpowiednie wsparcie i poradę w radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym.

Co wpływa na pojawienie się wypalenia zawodowego?

Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do pojawienia się wypalenia zawodowego. Część z nich jest związana z osobowością konkretnej osoby, jej uwarunkowaniami psychologicznymi np. tendencji do brania zbyt dużej odpowiedzialności na siebie, odporności psychicznej czy tendencji do perfekcjonizmu. Z drugiej strony na wystąpienie wypalenia zawodowego duży wpływ ma środowisko pracy, atmosfera, jaka w nim panuje, sposób zarządzania oraz egzekwowania od pracowników określonych efektów.

Oto 10 głównych przyczyn:

1. Nadmierna presja i wymagania zawodowe: Stawianie przed pracownikami zbyt dużych wymagań, nadmierne obciążenie pracą oraz nierealistyczne cele mogą prowadzić do wyczerpania.
2. Brak wsparcia i zasobów: Niedostateczne wsparcie ze strony przełożonych, brak odpowiednich narzędzi czy brak możliwości rozwoju zawodowego mogą doprowadzić do poczucia bezradności i frustracji.
3. Niewłaściwe zarządzanie: Nieefektywne zarządzanie, niejasne cele, brak komunikacji czy brak uznania za wykonaną pracę mogą wpływać na negatywne doświadczenia zawodowe.
4. Nadgodziny i brak równowagi między życiem zawodowym a osobistym: Przepracowywanie się, brak czasu na odpoczynek i brak balansu między życiem zawodowym a prywatnym może prowadzić do wyczerpania.
5. Brak kontroli nad pracą: Brak autonomii w podejmowaniu decyzji i brak poczucia kontroli nad własnymi obowiązkami może wywoływać frustrację.
6. Praca związana z traumą i cierpieniem: Pracownicy w zawodach związanych z opieką nad osobami chorymi, cierpiącymi czy w sytuacjach kryzysowych są bardziej narażeni na wypalenie.
7. Monotonność i brak urozmaicenia: Powtarzalne, nudne obowiązki mogą doprowadzić do utraty zainteresowania i motywacji w pracy.
8. Konflikty w miejscu pracy: Problemy interpersonalne, brak harmonii w zespole i konflikty mogą negatywnie wpływać na samopoczucie pracownika.
9. Niska satysfakcja zawodowa: Brak satysfakcji z wykonywanej pracy, brak uznania za wysiłek oraz brak poczucia spełnienia mogą skutkować wypaleniem zawodowym.
10. Nadmierna odpowiedzialność: Pracownicy, którzy ponoszą nadmierną odpowiedzialność i są stale narażeni na podejmowanie kluczowych decyzji, mogą doświadczać wypalenia.

Warto podkreślić, że wypalenie zawodowe jest złożonym zjawiskiem, które wynika z interakcji wielu czynników. Każdy pracownik może reagować inaczej na te czynniki, dlatego też ważne jest wczesne rozpoznanie objawów wypalenia oraz podejmowanie działań zaradczych, aby zapobiegać długotrwałym negatywnym skutkom dla zdrowia psychicznego i fizycznego.

Wypalenie zawodowe – profilaktyka

Warto podkreślić, że wypalenie zawodowe jest złożonym zjawiskiem, które wynika z interakcji wielu czynników. Każdy pracownik może reagować inaczej na te czynniki, dlatego też ważne jest wczesne rozpoznanie objawów wypalenia oraz podejmowanie działań zaradczych, aby zapobiegać długotrwałym negatywnym skutkom dla zdrowia psychicznego i fizycznego.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Profilaktyka wypalenia zawodowego jest o wiele skuteczniejsza niż jego leczenie. Ważne, aby była stosowana z obu stron tj. ze strony pracodawcy i pracownika.

Od osoby zależy styl, w jakim pracuje, jak często robi przerwy pracy, czy z nich korzysta, czy zgadza się na nadgodziny. To, co pomaga zapobiegać wypaleniu zawodowemu to dbałość o balansowanie między pracą zawodową a innymi aktywnościami w życiu.

• Warto pielęgnować w życiu różne zainteresowania, hobby, znajdować czas na to, co robimy tylko dla przyjemności.

• Bardzo ważną kwestią jest aktywność fizyczna, która pomaga redukować stres i regulować napięcie, którego doświadczamy w trakcie dnia pracy. Znalezienie ulubionej dyscypliny sportowej, zapisanie się na zajęcia grupowe, korzystanie z roweru, bieganie czy długie spacery będą służyły profilaktycznie.

• Warto pomyśleć, o tym co jest moim priorytetem w życiu, na co chce mieć czas, co jeszcze oprócz pracy jest dla mnie ważne? Kiedy mamy to opracowane łatwiej nam podjąć decyzję o punktualnym wyjściu z pracy, odmówieniu kolejnemu zleceniu czy wzięciu nadgodzin, kiedy wiemy, że robimy to kosztem rodziny, zdrowia czy podróży.

• Nauka asertywności, umiejętność stawiania granic oraz ich obrona bardzo mocno przyczynia się do poprawy jakości dbania o siebie. Kiedy chcemy coś udowodnić sobie lub komuś, boimy się oceny, mamy tendencje do perfekcjonizmu lub ulegania innym, łatwo nam przekraczać granicę, a to może prowadzić do nadmiernego obciążenia obowiązkami, zbyt dużą odpowiedzialnością czy poczuciem braku satysfakcji z pełnionej funkcji. Trenowanie odmawiania, zastanowienie się nad tym, co jest dla mnie ważne w życiu, zrozumienie kosztów, jakie kryją się za nadmiernym zgadzaniem się z innymi, może pomóc inaczej zachowywać się w pracy.

• Współczesny świat, gdzie częścią funkcjonowania jest praca zdalna, utrudnia wychodzenie z pracy, co sprzyja wypaleniu zawodowemu. Ważne, aby ustalić sobie godziny pracy, które są dla nas nieprzekraczalne, dobrze sprawdzają się RYTUAŁY PRZEJŚCIA  z pracy do domu. Kiedy wracamy z pracy stacjonarnej mamy drogę do pokonania do domu, ona często jest dla nas szansą na zostawienie zawodowych spraw do kolejnego dnia. Warto zrobić coś podobnego pracując w domu np. wyjść na krótki spacer, zmienić ubranie, zamknąć laptopa i schować do szuflady, ustalić zajęcia sportowe/kreatywne po pracy, aby przeskoczyć  w tryb „domowy”, tryb odpoczywania.

Jak lepiej radzić sobie ze stresem?

• Praktyka samokontroli i zarządzania czasem: Umiejętność zarządzania czasem i skupienie się na zadaniach priorytetowych może pomóc zminimalizować poczucie przytłoczenia i niepokoju. Tworzenie harmonogramów, planowanie i wyznaczanie celów są kluczowe w organizacji i redukcji stresu związanego z ilością pracy.

• Relaksacja i medytacja: Regularne praktykowanie technik relaksacyjnych i medytacji może pomóc w obniżeniu poziomu stresu. Siedzenie w ciszy, skupienie się na oddechu, czy wykorzystanie wizualizacji pozytywnych obrazów, pomaga w uspokojeniu umysłu i redukcji napięcia.

• Trening radzenia sobie z problemami (problem-solving coping): Ta technika opiera się na konkretnym podejściu do rozwiązywania problemów, które powodują stres. Polega na określeniu i zrozumieniu źródła stresu, identyfikacji możliwych rozwiązań, wybraniu najlepszego rozwiązania i wdrożeniu go w praktyce. Badania pokazują, że efektywne rozwiązywanie problemów może zmniejszyć poziom stresu oraz poprawić zdolność do radzenia sobie z przyszłymi wyzwaniami.

Warto zaznaczyć, że każdy człowiek jest inny, więc różne techniki mogą działać z różnym stopniem skuteczności w zależności od osoby i kontekstu. Badania psychologiczne pomagają nam zrozumieć, które techniki są bardziej efektywne, ale indywidualne preferencje i sytuacja życiowa są również ważne przy wyborze odpowiednich metod radzenia sobie ze stresem. Praktyka i regularne stosowanie wybranych technik mogą pomóc w budowaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie ze stresem i zwiększyć naszą odporność psychiczną.

Kiedy zauważasz u siebie sygnały wypalenia zawodowego, nie czekaj, zgłoś się po pomoc psychologiczną i zacznij prace nad zmianą, aby znów poczuć satysfakcję z pracy i radość z funkcjonowania.

Bibliografia:

Znańska-Kozłowska K. Wypalenie zawodowe – pojęcie, przyczyny i objawy, 2013

Szukasz psychoterapii, konsultacji psychologicznych, które pomogą Ci stanąć na nogi i poradzić sobie z wypaleniem zawodowym – napisz na: psycholog@paulinagaworska.pl

Obserwuj mnie na IG @paulinapsycholog